Uzmanlar, 2025/26 yıllarında Akdeniz ülkelerinde zeytinyağı üretiminin daha düşük ancak yine de önemli olacağını öngörüyor. Fiyat dalgalanmaları ve iklimin bunda önemli rol oynayacağını tahmin ediyorlar.
Dünyanın en büyük altı zeytinyağı üreticisi ülkesinden uzmanlar ve analistler, bu ülkelerdeki üretimin 2025/26 hasat yılında 2,65 milyon tona ulaşabileceğini tahmin ediyor.
Bu yıl Yunanistan, İtalya, Portekiz, İspanya, Tunus ve Türkiye’deki zeytinyağı rekoltesinin, 2024/25 hasat yılında üretilen 2,94 milyon tona kıyasla düşmesi bekleniyor. Ancak yine de beş yıllık ortalama olan 2,41 milyon tonun üzerine çıkması bekleniyor.
Uzmanlar ve analistler, hasadın nasıl gerçekleşeceğini bilmek için henüz erken olduğunu vurgularken, önümüzdeki iki ayın ikliminin belirleyici olacağını düşünüyor.
İspanya’da hasat başladı, rekolte eylül ve ekim ayı yağışlarına bağlı
İspanyol zeytinyağı uzmanı Paco Garmen’e göre, İspanya’da 2025/26 hasat yılı çoktan başladı. Ülkenin en verimli iki zeytinyağı üretim bölgesi olan Cordoba ve Jaén’deki bazı çiftçiler şimdiden hasada başladı.
Garmen, Uluslararası Zeytin Yetiştiriciliği Diyaloğu katılımcılarına, “Geçen yılki hasat sona erdiğinde muhteşem bir çiçeklenme gördük; ağaçlar bembeyazdı. İlk başta 1,8 ila 1,9 milyon ton civarından bahsediliyordu, ancak meyve tutumu beklendiği kadar iyi değildi. Sonra tahminler 1,7 ila 1,65 milyon tona düştü ve şu anda 1,5 ila 1,55 milyon tona yakın olduğumuzu düşünüyorum” dedi.
Garmen, İspanya’nın olağanüstü sıcak ve kurak yazını, sürekli azalan tahminlerin başlıca nedenlerinden biri olarak gösterdi ve ülkenin nihai veriminin Eylül ve Ekim aylarının geri kalanında yağmur yağıp yağmayacağına bağlı olacağı konusunda uyardı. Tahminler, yağmur ihtimalinin düşük olduğunu gösteriyor.
Garmen, beklentilerin düşmesi sonucunda İspanya’daki menşe fiyatlarının yaz ortasındaki en düşük seviyelerinden yükselerek litre başına 4,50-5,00 avro civarına çıktığını belirtti. Süpermarket fiyatları ise 5,50 avro seviyesinde seyrederken, bazı mağazalar litre başına 3,70-4,00 avroya kadar indirimler sunuyor.
İtalya’da üretim artışı bekleniyor
Akdeniz’in karşısında Federolio Genel Müdürü Andrea Marino, konferansta yaptığı açıklamada, İtalyan üreticilerin üretimin yaklaşık 300 bin tona ulaşmasını beklediğini söyledi.
Marino, “Bir sonraki kampanyaya baktığımızda, durum hâlâ belirsiz. Hava durumu belirleyici olacak ve her hafta durumu büyük ölçüde değiştirebilir, ancak yaklaşık 300.000 ton bekliyoruz. Geçen yıl, düşük üretim yılı olan İtalya 248.000 ila 250.000 ton üretim yaptı. Bu yıl üretimin tekrar artması bekleniyor. Bu da bizi aşağı yukarı beş yıllık ortalamaya getiriyor; koşullara bağlı olarak doğal iniş çıkışlar da olabilir” açıklamasında bulundu.
Marino, ülkenin kuzeyinde üretimin artmaya devam etmesini, güneyinde ise verimin düşmeye devam etmesini beklediğini söyledi ve ekledi: “Xylella fastidiosa, ülkenin en büyük zeytinyağı üretim bölgesi olan ve İtalya’nın zeytinyağının yüzde 60’ından fazlasını üreten Puglia’yı harap eden çok ciddi bir sorun olmaya devam ediyor.’’
Yunanistan’da hasat tahminleri belirsiz, fiyatlar yüksek
Doğuya doğru devam eden Axion Agrotiki danışmanlık şirketinin kurucusu Vasoleios Zampounis, Yunanistan üretiminin önceki hasada benzer şekilde 240 bin ila 250 bin tona ulaşabileceğini öngördü. Ancak nihai verimin büyük ölçüde Eylül ve Ekim aylarında yağmurların gelip gelmemesine bağlı olacağı konusunda uyardı. Zampounis, “Eylül ve Ekim aylarında yağmur görüp görmeyeceğimize bağlı. Durum pek iyi değil. Yağmura ihtiyacımız var. Yunanistan’ın çoğu yerinde yağmur eksikliği var” şeklinde konuştu.
Zampounis, hasat tahminlerinin belirsiz olmasından kaynaklanabileceğini belirterek, fiyatların hem perakende hem de menşede yüksek kalmaya devam ettiğini söyledi. “Yunanistan’daki süpermarketlerde şu anda sızma zeytinyağının ortalama fiyatı litre başına 7,77 avro” diyen yetkili, bazı perakendecilerde fiyatların litre başına 6,30 avroya kadar düştüğünü kaydetti. “Şu anda Laconia’da menşe fiyatları litre başına 7,10 avroya kadar çıkıyor, ülkenin diğer bölgelerinde ise litre başına 4,30 ila 5,10 avro arasında biraz daha düşük fiyatlar kaydediliyor” diye ekledi.
Zampounis, Yunanistan’da sektörün karşı karşıya olduğu en büyük zorluklardan birinin ABD’nin zeytinyağı ve sofralık zeytin ihracatına uyguladığı yüzde 15’lik gümrük vergileri olduğunu belirterek, fiyatların artması durumunda bile tüketimi teşvik etmek için daha fazla eğitim verilmesi gerektiğini söyledi. “ABD’deki artan fiyatları dengelemek için zeytinyağının sağlıklı özelliklerini ortaya koymak amacıyla bilim insanlarıyla daha iyi koordinasyon sağlamak çok önemli” dedi.
Portekiz’de rekolte beklentisi geçen yıl ile aynı
İber yarımadasında Olivo Gestão’nun genel müdürü Jeremias Tavora, Portekizli üreticilerin bu yıl geçen sezonun bereketli mahsulüne benzer bir hasat beklediklerini söyledi. Tavora, “Bu yılki tahmini üretim geçen yıla oldukça yakın, yaklaşık 170.000-180.000 ton. Çiçeklenme iyiydi ve meyve tutumu mükemmel olmasa da iyiydi, bu nedenle üretimin geçen yılki seviyeye yakın olması bekleniyor” şeklinde konuştu.
Tavora, özellikle güneydeki Alentejo bölgesinde yüksek yoğunluklu ve süper yüksek yoğunluklu zeytinliklerin artmasının, Portekiz’deki üretimin istikrarlı yükselişini sağladığını belirtti: “Bugün Portekiz’de 365.000 hektar zeytinlik var. En büyük alan 190.000 ila 200.000 hektarla Alentejo’da bulunuyor ve toplam alan her yıl büyümeye devam ediyor. “Sadece geleneksel veya yoğun zeytinlikler çit tarzı plantasyonlara dönüştürülmekle kalmıyor, aynı zamanda yeni alanlar da ekiliyor. Bu büyüme, Portekiz’deki arazi mevcudiyeti ve elverişli koşullar sayesinde sağlanıyor.”
Tavora, zeytinyağı fiyatlarına ilişkin olarak, süpermarket fiyatlarının henüz düşmediğini, bir litre sızma zeytinyağının litresinin yaklaşık 7 avrodan satıldığını belirtti ve açıklamalarını şu şekilde sonlandırdı: “Orijinalinde son anlaşmalar litre başına 4,55 avroydu ancak mevcut stok çok sınırlı, depolar neredeyse boş.”
Türkiye’deki üretimin, madencilik yasası nedeniyle düşeceği öngörülüyor
Akdeniz havzasının diğer ucunda ise Uluslararası Zeytin Konseyi’nin eski ekonomi ve tanıtım birimi başkanı Ender Gündüz, Türkiye’deki üretimin geçen yılki rekor hasadın ardından düşmesinin beklendiğini söyledi.
Gündüz: “Bir sonraki kampanya için başlangıç stoklarının 390.000 ton olması, üretimin ise yarı yarıya azalarak 200.000 ton civarına düşmesi bekleniyor, ancak bu miktar biraz değişebilir” dedi.
Zeytin ağacının doğal meyve verme döngüsünde birçok üreticinin ‘durgun yıla’ girdiğini belirten Gündüz, şirketlerin madencilik amacıyla zeytin ağaçlarını sökmelerine olanak tanıyan son gelişmeye dikkat çekti. Gündüz; “Şimdiye kadar Türkiye zeytinlikleri maden, altın veya kömür gibi kaynakların sömürülmesinden korunuyordu. Ancak mevcut hükümet bu kısıtlamayı kaldırarak bu arazilerin açılmasına izin verdi. Bu durum, son on yılda destek alan birçok zeytinliğin önümüzdeki gelişmelerden etkilenmesi nedeniyle üretimi azaltabilir” dedi.
Gündüz, Türkiye menşeli fiyatların Akdeniz emsallerinin oldukça altında kaldığını, “litre başına 3,50 ila 3,80 avro” arasında seyrettiğini söyledi ve ekledi: “Mevcut perakende fiyatları İspanya’dakine benzer; özel markalı yağlardan gurme yağlara kadar çeşitlilik gösteriyor. Özel markalı yağların litre fiyatı yaklaşık 5 avro, diğer markalarınki ise litre başına 6,20 avro ile 8,20 avro arasında değişiyor.”
Tunus’ta rekolte düşüşü beklentisi çok küçük
Akdeniz’in güney kıyılarında, Tunus’taki tarımsal gıda pazarları uzmanı Yamna Erraach, önümüzdeki hasat için resmi bir tahmin olmadığını, ancak zeytinliklerdeki koşulların geçen yıla benzer olduğunu söyledi. Erraach, “Bir sonraki kampanya için tahminlere gelince, Tarım Bakanlığı tarafından henüz resmi bir veri yayınlanmadı. Yine de beklentiler olumlu; üretimin bu yılki seviyelere çok yakın kalması ve sadece minimum potansiyel düşüşler yaşanması bekleniyor” diye doğruladı.
Erraach, “[2024/25 mahsul yılında] üretim, yaklaşık 340.000 tondu. Bu rakam, yaklaşık 2.000.000 hektarlık bir alanda yetiştirilen önceki sezondaki 180.000 tonluk üretime kıyasla oldukça yüksekti. Menşe fiyatları litre başına 4 avroya yakınken, süpermarket fiyatları kaliteye bağlı olarak litre başına 4,50 avro ile 15 avro arasında değişiyor” şeklinde açıkladı.
Erraach, Tunus’un geleceğe yönelik olarak zeytinyağı sektörüne yatırım yapmaya devam etmesi ve kurak ikliminden ve zararlılara, özellikle de zararlı zeytin sineğine karşı doğal direncinden yararlanarak organik üretimi daha da genişletmesi gerektiğini söyledi ve sözlerini şu şekilde noktaladı: “Organik zeytinyağının önemi vurgulanmaya değer, çünkü hem üretimde hem de ihracatta önemli bir paya sahip. Ayrıca hükümet son zamanlarda hem yerel hem de uluslararası pazarlarda fiyatların düzenlenmesine yardımcı olmak için zeytinyağı depolamayı teşvik ediyor.”
