2023/24 sezonun ilk beş ayında, sofralık zeytin ihracatı hızla artarken, dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının yasaklanması sektöre darbe vurmaya devam ediyor.
Türkiye’den yapılan sofralık zeytin ihracatı, 2023/24 dış ticaret yılında (Türkiye’de Kasım ayında başlar), ilk beş ayda 2022/23 dönemine göre yüzde 15 artarak 114 milyon dolar (106 milyon euro) gelir getirdi. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği (EZZİB) Başkanı Davut Er, ihraç edilen sofralık zeytin miktarının da yüzde 18 arttığını belirtti.
Zeytinyağı ihracatında miktar yüzde 62 azaldı
Sofralık zeytin üreticileri, 2022/23 ürün yılında (Ekim ayında başlar) 605.000 tonluk rekor bir hasada imza attı. Üreticiler bu sezon da 445.000 tonluk bir başka verimli hasatla, karlı bir yıl geçiriyorlar. Ancak dökme ve varilli zeytinyağında devam eden ihracat yasağı, önemli bir azalmaya neden oldu ve zeytinyağı miktarı, 2022/23 dış ticaret yılının ilk beş ayında 81.000 tondan, mevcut ürün yılında 31.000 tona düşerek %62’lik bir azalış yaşadı.
İhracattaki azalış değerde yüzde 36 düşüşe neden oldu
Akdeniz havzasındaki yüksek zeytinyağı fiyatları, üreticilerin hissettiği bazı kayıpları dengelese de, ihracatın değeri önceki dış ticaret yılında 358 milyon dolar (331 milyon euro) iken, şimdiki dönemde 228 milyon dolara (212 milyon euro) gerileyerek yüzde 36 düştü. Davut Er, ‘Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına getirilen kısıtlamalar devam ederse, sektörümüze geri dönüşü olmayan zararlar verecektir’ dedi.
Hem iç pazar hem de ihracat için yeterli zeytinyağına sahibiz
Zeytinyağında ihracat yasağının uygulanmasıyla bakanlık, yüksek zeytinyağı fiyatlarını iç pazarda düşürmeyi umuyordu. Daha önce Mart 2021 ve Nisan 2022’de toplu ihracat yasağı getirilen zeytinyağında, mevcut yasağın daha uzun süreceği öngörülüyor. Er ve diğer üreticiler, hükümetin iç piyasada fiyatları düşürmek için çalışmasından rahatsız olmasalar da, 2023/24 hasadının tamamlanmış olmasıyla, hem iç pazar hem de daha karlı ihracat pazarları için yeterli zeytinyağı bulunduğuna inanıyorlar.
2024/25 sezonuna en az 100 bin ton stokla girilmesi bekleniyor
Türkiye’nin yeterli zeytinyağına sahip olduğunu açıklayan Er , ‘2023/24 ürün yılına yaklaşık 140.000 ton fazla stokla girdik. 140.000 ton stok, 185.000 ton verim [mevcut hasattan] ve 2023/24 sezonunda Afrin’den gelen 50.000 ton zeytinyağını eklersek, toplamda 375.000 ton zeytinyağımız var’ açıklamasında bulundu. Er, ‘2023/24 sezonunda 100.000 ton ihracat ve 175.000 ton iç tüketim olacağını tahmin ediyoruz. Bu şekilde 2024/25 sezonuna en az 100.000 tonluk bir stokla gireceğiz’ diye ekledi.
Yasağa rağmen zeytinyağında ihracat hedefi 2 milyar dolar
Zeytinyağı ihracatında önemli düşüş haberleri Er’in, Türkiye’nin 2028’e kadar yılda 2 milyar dolar (1.86 milyar euro) ihracat yapabileceğine inandığını söylediği EZZIB genel kurulundan bir hafta sonra geldi. Er genel kurul toplantısında, ‘2023 yılı temmuz ayı sonunda getirilen dökme ve varilli zeytinyağı ihracat kısıtlamalarına rağmen, yıllık zeytinyağı ihracatımızı önümüzdeki yıllarda 1.5 milyar dolara (1.39 milyar euro), 2028’de ise 2 milyar dolara çıkarmayı hedefliyoruz’ şeklinde açıklamada bulunmuştu.
Avrupa’da zeytinyağı üretimi arttı ancak yeterli değil
2023/24 ürün yılı için Avrupa Birliği’nde zeytinyağı üretiminde hafif bir artış teyit edilmesine rağmen, Avrupa Komisyonu sektör için diğer önemli göstergelerin hala kötü olduğu konusunda uyardı. Tarım sektörü için son kısa vadeli görünüm raporuna göre, AB zeytinyağı üretimi 2022/23’e göre yüzde yedi artarak 1.489.000 tona ulaşacak. Ancak artışa rağmen, mevcut verim hala son beş yılın ortalamasının yüzde 28 altında. Zeytinyağı fiyatlarında, son iki yılda görülen artışın etkisiyle tüketicilerin daha ucuz alternatiflere yöneldiği ve AB’deki tüketimin önceki beş yılın ortalamasının yüzde 18.6 altına inerek, 1.189.000 tona düşmesinin beklendiği açıklandı.
Kaynak: oliveoiltimes
