Resmi Gazete’nin 20 Ekim 2022 tarihli sayısında “2022 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar” yayınlandı. Geçmiş yıllarda olduğu gibi tarım destekleri yine yılın sonuna doğru açıklanmış oldu.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile açıklanan 2022 üretim yılına ait tarım desteklerinin çiftçilere ödemesi 2023 yılı bütçesinden yapılacak.

Destekler yine çok tartışılacak. En dikkat çekici olanı, Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci göreve geldikten kısa süre sonra fark ödemesi desteklerine dikkat çekmiş ve Tarım Kanunu’nda yer almasına rağmen yıllardır bu desteğin uygulanmamasından şikayetçi olmuştu. Destekleme kararnamesine göre, fark ödemesi yapılan 18 üründen sadece yaş çay destekleme primi kiloda 13 kuruştan 30 kuruşa yükseltildi. Diğer ürünler için herhangi bir artış yapılmadı. Bakan Kirişci şikayet etti ama kendisi de fark ödemesinde bir değişiklik yapmadı. Kaybeden üretici oldu.

Bir başka dikkat çekici uygulama ise gübre desteği ile ilgili. Sadece buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale için dekar başına 46 lira gübre desteği ödenecek. Hububat ürünleri dışındaki bütün ürünlerde gübre desteği dekara 21 lira olarak belirlendi. Şeker pancarı üreticisi de fındık üreticisi de mısır ve pamuk üreticisi de gübrede aynı desteği alacak.

Organik gübre, organik tarım ve iyi tarımda artış yok. İlk kez 2019 yılında uygulanan katı organik-organomineral gübre desteği kapsamında organik gübre kullanan çiftçilere 2022 üretim yılı için dekara 20 lira destek ödenecek. Geçen yıla göre bir artış yok. Organik tarım ve iyi tarım yapan çiftçilere de destek artışı yapılmadı.

 Hayvancılık destekleri

Hayvancılık desteklerinde yüzde 100 artış yapılan kalemler de var, hiç artırılmayanlarda. Yemde dışa bağımlılık her fırsatta dile getiriliyor, ama yem bitkileri desteğinde hiçbir artış yapılmadı. Buzağı desteği 370 liradan 500 liraya çıkarıldı. Besi desteği hayvan başına 250 liradan 500 liraya çıkarıldı. Çoban desteği yıllık 6 bin liradan 12 bin liraya yükseltildi. Koyun ve keçi desteği hayvan başına 50 lira oldu.

 Mazot ve gübre desteğinde yeni uygulama

Açıklanan 2022 üretim yılına ait tarım desteklerinin çiftçilere ödenmesi 2023 yılı bütçesinden yapılacak. Fakat, hububat ürünlerinde (buğday, arpa, yulaf, çavdar, tritikale ve çeltik) mazot ve gübre desteğinin erken ödenmesi ile ilgili yeni bir uygulama var.

Hububat ürünlerinde çiftçinin alacağı mazot ve gübre desteği nakdi para olarak ödenmeyecek. Ziraat Bankası’nın herhangi bir kartına (Bankkart, Bankkart Başak, Debit Kart/Başakkart/Hızlı Bankkart) alacağı destek miktarı kadar limit yüklenecek. Banka bu destek miktarını çiftçiye kredi olarak kullandıracak. Kredi için banka ile çiftçi arasında bir sözleşme, taahhütname imzalanacak. Bu işlem mobil ve internet bankacılığı ile de yapılabilecek. Bu kredi için çiftçi herhangi bir masraf, komisyon, faiz ödemeyecek. Kredinin vade tarihi 31 Mart 2023 olacak. Bu tarihe kadar çiftçi karta yüklenen limiti, Ziraat Bankası’nın anlaşmalı olduğu Başak Kart üye işyerlerinde, yani gübre bayisi veya akaryakıt istasyonunda sadece mazot veya gübre alımında kullanabilecek. Çiftçi, “kartımda para var istediğim yerden istediğim ürünü alırım” diyemeyecek. Karta yüklenen bu para ile sadece gübre ve mazot alınacak. Sadece Başak Kart anlaşmalı işyerlerinden alınabilecek.

Ana parayı Tarım Bakanlığı, faizi Hazine ödeyecek

Ziraat Bankası çiftçiye mazot ve gübre desteği kadar parayı avans olarak, kredi olarak çiftçinin kartına yükleyecek. Çiftçi o parayı çekemeyecek sadece mazot ve gübre alacak. Kredinin geri ödemesinde ana parayı Tarım ve Orman Bakanlığı yapacak. Faiz, komisyon ve masrafları ise Hazine ve Maliye Bakanlığı ödeyecek. Bu kredi işleminin yani mazot ve gübre desteğinin ayni olarak verilebilmesi için Ziraat Bankası, “Hububat Destekleme, Avans Kredisi Virman-Takas-Mahsup Talimatı” nı çiftçilere onaylatıyor. Çiftçiler bu talimat ile, 2023 yılında ödenecek olan 2022 üretim yılı tarımsal desteklere ilişkin hak edişlerini “Hububat Destekleme Avans Kredisi” kullanmak suretiyle Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş. nezdinde açılan ve veya açılacak vadesiz mevduat hesaplar aracılığı ile tahsil edileceğini onaylaması gerekiyor. Çiftçi bu sözleşme şartlarını yerine getirmediği takdirde, sağlanan kredi, faiz vade ve diğer bankacılık ürünlerine ilişkin avantajlar bu tarihten itibaren iptal edilerek söz konusu ürünler için bankanın cari mevzuatında yer alan oranlar uygulanacak.

Finansman maliyetleri ve uygulama esasları

Hububatta 2022 Üretim Yılı Mazot ve Gübre Desteklerinin 2022 Yılında Ödenebilmesine ve Bu Ödemelere İlişkin Finansman Maliyetlerinin Karşılanması İlişkin Cumhurbaşkanlığı kararı 2 Kasım 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı.
Bu karara göre ise uygulama şöyle olacak:

1-Tarımsal destek tutarları, bu tutarları hak etmiş olan tarımsal üreticilerin talep etmesi halinde T.C. Ziraat Bankası A.Ş. (Banka) tarafından destek amacına uygun şekilde kullanılmak şartıyla 31/3/2023 tarihi vadeli kredi kullandırılmak suretiyle ödenebilir.

2- Söz konusu tarımsal destek ödemelerinin Bankaca kredi kullandırılmak suretiyle üreticilere ödenmesi halinde, kredilerin vade tarihine kadar oluşacak faiz tutarı, gelir kaybı ödemeleri kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığınca, anapara ödemeleri ise Tarım ve Orman Bakanlığınca tarımsal üreticiler adına Bankaya ödenir.

3-Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, üreticilerin hakedişlerine yönelik listeler 2022 yılında, destekleme ödeme takvimi ise 2023 yılında Bankaya iletilir.

4-Kredinin kullandırılması, hakedişin tespitine ve üreticinin Bankaya başvurmasına bağlıdır. Bu Karar kapsamında kredi tahsis edilecek üreticilerin kredi tahsis kriterlerinin belirlenmesi, borçlandırma, kullandırma, takip ve tahsil vb. işlemleri Bankanın kendi usul ve mevzuat esasları dâhilinde yürütülür.

5- Bu Karar kapsamında kullandırılan krediler, 2/1/2020 tarihli ve 2015 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Kararın 4’üncü maddesinin dördüncü fıkrasındaki kısıtlamalara tabi değildir. 2015 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı kapsamında kullandırılacak kredilerin üst limit hesaplarında bu Karar kapsamında kullandırılan kredi tutarları dikkate alınmaz.

6- Merkezi Yönetim Bütçe imkânları çerçevesinde krediler vadesinden önce kapatılabilir. Banka tarafından bu Karar kapsamında kullandırılan krediler nedeniyle oluşan gelir kaybı tutarları, kredilerin faiz tahakkuk tarihinde/erken kapatma olması durumunda kredinin kapatıldığı tarihte, Banka tarafından uygulanmakta olan cari faiz oranlan esas alınarak hesaplanır. Bu kapsamda kredi kullanan tarımsal üreticiler adına Hazine ve Maliye Bakanlığınca yapılan gelir kaybı ödemeleri, Bakanlık bütçesinin ilgili tertibine tefrik olunan ödenekten karşılanır.

7-  Kredinin vadesinden önce kapatılması durumunda kalan vadeye yönelik olarak Bankaya ilave herhangi bir ödeme yapılmaz.

8-  Gelir kaybı ödemeleri, Bankanın, bu Karar kapsamında kullandırılan kredilere ilişkin vade sonuna/erken kapatma tarihine kadar hesaplanan ve ilgili dönem sonunda kendi kayıtlarına göre kesinleşmiş gelir kaybı tutarlarını Hazine ve Maliye Bakanlığınca bildirilen formatta iletmelerini müteakip gerçekleştirilir. Bu Karar kapsamındaki tarımsal destek ödemelerinin tamamlandığı tarihe kadar kullanılmayan krediler için Bankaya ödeme yapılmaz.

9- Bu Kararda yer almayan hususlarda 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu hükümleri ile Bankanın kredilendirme usul, esas ve mevzuatı uygulanır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse, çiftçinin hububat ürünleri için hak ettiği mazot ve gübre desteği 500 lira ise, çiftçiye avans hesabından 500 liralık kredi kullandırılacak. Çiftçi bu 500 lira ile Ziraat Bankası Başak Kart anlaşmalı işyerlerinden sadece mazot ve gübre alabilecek. Bu parayı hesaptan çekip nakdi olarak kullanamayacak. Ya da bu para ile tohum alamayacak, gıda, temizlik ve benzeri ihtiyaçlarında kullanamayacak. Bu 500 liralık kredinin geri ödemesini Tarım Bakanlığı yapacak. Faizini ise Hazine ve Maliye Bakanlığı ödeyecek.

Sistem çiftçi için avantaj sağlar mı?

Sistem ilk kez uygulandığı için ve bakanlık tarafından gerekli bilgilendirme yapılmadığı için çiftçilerin kafası çok karışık. Çiftçinin kafası karıştı. Çiftçi haklı olarak soruyor:
– Bu destek niye doğrudan hesabımıza yatırılmıyor?
– Hak ettiğimiz bir destek için neden bize kredi kullandırılıyor?
– Ziraat Bankası’nın anlaşmalı işyerlerinde gübre ve mazot piyasaya göre daha ucuz mu daha pahalı mı olacak?
– Destek tutarı az olan çiftçi bu bürokratik işlerle uğraşmak istemediği için destek alamayacak. Buna alternatif düşünülüyor mu?
– Çiftçi neden belli işyerlerinden gübre ve mazot almaya zorlanıyor?
– Bakanlık bu destekleri ödemek için para bulamadığı için mi kredi kullandırıyor?
– Bankaya doğrudan ödeme yapılsa, çiftçi o hak ettiği destekle istediğini alsa, borcunu kapatsa olmaz mı?

-Bankaya başvurmayan, kredi kullanmayanların desteği eski sisteme göre ödenecek mi?

Daha birçok soru var. Fakat en büyük endişeleri kredi kullanma konusunda. Tarım ve Orman Bakanlığının, Ziraat Bankası’nın bunu çiftçiye iyi anlatması gerekiyor. Çünkü çiftçi bir borcun altına girdiğini, kredi kullandırıldığını ve bu krediyi nasıl ödeyeceğini düşünüyor.

Sonuç olarak yeni uygulama ile çiftçi alacağı mazot ve gübre desteği için bankadan kredi kullanacak. Bu kredi için faiz, komisyon, masraf ödemeyecek. Kendi hak ettiği destek parasını alacak. Ama bu destekle sadece Ziraat Bankası Başak kart anlaşmalı işyerlerinden sadece mazot ve gübre alabilecek. Kredinin geri ödemesini Tarım ve Orman Bakanlığı, faiz, komisyon ve masrafları Hazine ve Maliye Bakanlığı ödeyecek. Sistemin çiftçiye yarar sağlayıp sağlamadığını uygulamadan sonra göreceğiz.