Bitki genetiği alanına önemli katkılarda bulunan Rus genetikçi ve botanikçi Nikolay Ivanovich Vavilov’un kültür bitkilerinin menşe merkezleri üzerine yaptığı çalışma, bilim insanlarının bitki ıslahına yaklaşımlarında devrim yaratmış. Rus genetikçi, dünyanın en büyük tohum bankasını kurarak tarım ve gıda güvenliği alanlarında derin bir etki sağlamış.

Vavilov, 25 Kasım 1887’de Moskova, Rusya’da doğdu. Bilimle yakından ilgilenen bir ailede büyüdü ve doğa bilimleri alanında kapsamlı bir eğitim aldı.

Vavilov’un babası Ivan Vladimirovich Vavilov, Moskova Ziraat Akademisi’nin direktörü olarak görev yapan tanınmış bir agronomistti ve annesi Elena Ivanovna Baranovskaya-Vavilova da ünlü bir sanatçı ve böcek bilimciydi.

Vavilov, ünlü genetikçi ve botanikçi Sergei Chetverikov’un rehberliğinde çalıştığı Moskova Tarım Enstitüsü’nde eğitim gördü. Enstitüde bulunduğu süre boyunca bitki kalıtımı ve varyasyonu çalışmalarına ilgi duymaya başladı. Bu ilgi onu, bitki türlerinin evrimi ve çeşitliliği üzerine teorilerini geliştirmeye yöneltti.

Genetik çeşitliliği inceledi

Vavilov, özellikle kültür bitkilerinin menşe merkezleri üzerine yaptığı çalışmalarla tanınıyor. Kültürü yapılan her bitki türünün, ilk evcilleştirildiği ve genetik çeşitliliğinin en fazla olduğu belirli bir bölgesi olduğuna inanıyordu. Menşe merkezlerindeki mahsullerin genetik çeşitliliğini inceleyerek, aynı mahsulün diğer çeşitlerinde yetiştirilebilecek faydalı özellikleri belirlemeyi umuyordu. Bu konuda kapsamlı araştırmalar yaptı ve binlerce bitki örneğini toplayıp kataloglayarak dünyayı dolaştı.

Vavilov’a göre genetik çeşitliliğin korunması, gıda güvenliğinin de teminatıydı

Vavilov bitki genetiği araştırmalarına ek olarak, bitki genetik çeşitliliğinin korunmasının da güçlü bir savunucusuydu. Vavilov’un menşe merkezleri üzerine çalışması, onu genetik çeşitliliğin önemini vurgulayan bir bitki evrimi teorisi geliştirmeye yöneltti. Geniş bir genetik çeşitliliğe sahip bitki türlerinin değişen çevre koşullarına daha iyi uyum sağlayabildiğini ve bu çeşitliliğin korunmasının gelecek nesiller için gıda güvenliğinin sağlanmasında kritik öneme sahip olduğunu savundu.

Genetik çeşitliliğin kültürel önemine inandı

Vavilov’un kültür bitkilerinin menşe merkezleri üzerine çalışması, onu bitkilerin genetik çeşitliliğinin değişen çevre koşullarına uyum sağlama yetenekleri için kritik öneme sahip olduğuna ikna etmişti. Bilim insanlarının bu çeşitliliği koruyarak değişen iklime, zararlılara ve hastalıklara daha uygun, yeni ve gelişmiş ürün çeşitleri geliştirebileceklerine inanıyordu. Vavilov, dünyadaki tarımsal mahsullerin birçoğunun belirli bölgelerle derin kültürel ve tarihi bağları olduğundan dolayı bitkilerdeki genetik çeşitliliğin kültürel önemini de kabul etti.

Dünyanın en büyük tohum bankasını kurdu

Kültür bitkilerinin menşe merkezleri konusundaki çalışmalarının yanı sıra Vavilov, dünyanın en büyük tohum bankasını kurmasıyla da tanınıyor. 1921’de Leningrad’da All-Union Bitki Endüstrisi Enstitüsü (VIR)’nü kurdu ve burada bitki örnekleri koleksiyonunu oluşturmaya başladı. Vavilov ve ekibi, yıllar boyunca dünyanın dört bir yanından 200.000’den fazla farklı bitki türü örneği toplayıp koruyarak bilim insanları ve araştırmacılar için geniş bir kaynak oluşturdu.

Bitki örnekleri toplamak için dünyayı dolaştı

Vavilov, bilim insanlarının mahsullerin nereden geldiğini anlayarak onların genetik çeşitliliğini daha iyi görebileceklerine ve yeni ürün çeşitleri geliştirebileceklerine inanıyordu. Bu inançtan hareketle Vavilov ve ekibi, yıllar boyunca dünyayı dolaşarak çok çeşitli bitki örnekleri topladı ve korudu. Tohumların, meyvelerin ve diğer bitki parçalarının yanı sıra mahsullerin ve yabani akrabalarının canlı koleksiyonlarını da topladılar. Bu numuneler dikkatli bir şekilde kataloglandı ve VIR’in araştırma ve yetiştirme amaçları için uygun olacakları tohum bankasında saklandı.

VIR koleksiyonu, İkinci Dünya Savaşı’nda özveriyle korundu

İkinci Dünya Savaşı sırasında, VIR’ın tohum bankası önemli bir tehditle karşı karşıya kaldı. Enstitü, iki yıldan fazla bir süredir Alman ordusu tarafından kuşatma altında olan Leningrad’da bulunuyordu. Zor koşullara rağmen VIR çalışanları, numunelerin güvende olduğundan emin olmak için kendi hayatlarını riske atarak tohum bankasını korudu. 1944’te kuşatma kaldırıldığında VIR’in koleksiyonu, çalışanların bağlılığı ve kararlılığı sayesinde ayakta kalabilmişti.

VIR, günümüzde de en önemli genetik depolarından biri

Bugün VIR, bitki genetik materyali açısından dünyanın en önemli depolarından biri olmaya devam ediyor. Bu koleksiyon buğday, pirinç, mısır, patates ve başka birçok tür dahil olmak üzere çok çeşitli mahsulleri ve bu mahsullerin yabani akrabalarını içeriyor. Enstitü ayrıca, araştırma ve yetiştirme amacıyla kullanılan mahsullerin ve yabani akrabalarının canlı koleksiyonlarını da sürdürüyor. VIR’in koleksiyonu zararlılara, hastalıklara ve çevresel stres faktörlerine karşı daha dirençli, yeni ve geliştirilmiş ürün çeşitleri üretmek için kullanıldı.

Vavilov, modern bitki ıslahının temelini attı

Vavilov’un bitki genetiği ve muhafazası üzerine yaptığı çalışmalar, genetik alanında kalıcı bir etki yarattı. Kültür bitkilerinin menşe merkezleri üzerine yaptığı araştırma, modern bitki ıslahının temelini attı ve bitki genetik çeşitliliğinin korunmasına yönelik savunmaları, nesiller boyu bilim insanlarına ve bitki korumacılara ilham verdi. Vavilov’un kurduğu tohum bankaları, bitki genetik materyalinin önemli depoları olarak hizmet vermeye devam ediyor ve yeni ve geliştirilmiş ürün çeşitlerinin geliştirilmesi için kritik önem arz ediyor.

Bilime katkılarından dolayı Lenin Ödülü’ne layık görüldü

Vavilov’un bitki genetiği alanına katkıları, mirası sayesinde devam etmektedir. Kültür bitkilerinin menşe merkezleri üzerine yaptığı çalışmalar geniş çapta kabul gördü ve bugün hala bitki ıslahı ve genetiği alanındaki araştırmaları etkilemeye devam ediyor. Ayrıca 2. Dünya Savaşı sırasında Leningrad kuşatması sırasında kurtarılan tohum bankası, bilim insanları ve araştırmacılar için önemli bir kaynak olma görevini sürdürüyor. Bilime katkılarından dolayı Vavilov, ölümünden sonra 1958’de Lenin Ödülü’ne layık görüldü.

Kaynak: vir.nw.ru