Orman yangınlarının yol açtığı hasarın üçte ikisi, 2024/25 mahsul yılında dünya zeytinyağı üretiminin neredeyse yarısını gerçekleştiren İspanya ve Portekiz’de meydana geldi. Avrupa Birliği bu yıl, bloğun yangından etkilenen topraklarının resmi kayıtlarının tutulmaya başlandığı 2006 yılından bu yana en kötü orman yangını sezonunu yaşıyor.

Avrupa Birliği’nin yangın tehlikesini değerlendiren ve yanan alanları haritalayan Copernicus İklim Değişikliği Servisi’nin EFFIS şubesi tarafından yayımlanan ve Reuters tarafından analiz edilen verilere göre, bu yıl Avrupa’da şu ana kadar 1 milyon hektardan fazla arazi yandı.

Avrupa Komisyonu’nun EFFIS verilerinin ayrı bir analizi, 9 Eylül tarihi itibarıyla Avrupa Birliği’nde toplam yanmış alanın 994.363 hektar olduğunu gösteriyor.

AB ülkelerinde orman yangınlarından kaynaklanan en büyük hasar, 2017 yılında yaklaşık 990 bin hektar alanın alevler içinde kaldığı olayla kaydedilmişti.

Yanan alanların yarısından fazlası orman ve tarım arazisi

Bu yıl yangından etkilenen arazilerin üçte ikisinden fazlası, 2024/25 mahsul yılında küresel zeytinyağı üretiminin yaklaşık yüzde 44’ünü gerçekleştiren İber Yarımadası’nda bulunuyor. Bu, İspanya ve Portekiz’de toplamda yaklaşık 685 bin hektarlık orman ve tarım arazisinin yandığı anlamına geliyor.

Bugüne kadar kaydedilen en şiddetli sıcak hava dalgası yaşandı

Ağustos ayında İspanya’yı iki haftadan uzun süre etkisi altına alan sıcak hava dalgası, ülkede barut etkisi yaratarak orman yangını çıkma olasılığını artırdı.

İspanya Meteoroloji Kurumu Aemet’e göre, sıcak hava dalgası bugüne kadar kaydedilen en şiddetli sıcak hava dalgası oldu. Ülkenin bazı bölgelerinde sıcaklıklar birkaç gün boyunca 43 dereceye kadar ulaştı.

Sıcak hava dalgasının şiddeti aynı zamanda sıcaklık anomalisine, yani gözlemlenen sıcaklık ile uzun vadeli ortalama sıcaklık arasındaki farka, sıcak hava dalgası koşullarında beklenen sıcaklık eşiğinden 4,6 ºC daha yüksek bir değere neden oldu.

Yangınların, iklim değişikliği ile ilişkilendirildiği bir rapor yayınlandı

Imperial College London Çevre Politikaları Merkezi araştırmacılarından Clair Barnes, “Bu yangınların büyüklüğü şaşırtıcı. İklim değişikliğiyle birlikte daha sıcak, daha kuru ve daha yanıcı koşullar daha da şiddetleniyor ve benzeri görülmemiş yoğunlukta yangınlara yol açıyor” dedi.

Barnes, diğer bilim insanlarıyla birlikte, bu yaz Portekiz ve İspanya’da çıkan orman yangınlarının iklim değişikliğiyle bağlantılı olduğunu belirten bir rapor yayınladı.

Araştırmacılar raporlarında, sanayi öncesi seviyelere göre 1,3 derece daha sıcak olan günümüz ikliminin, İber ülkelerinde aşırı hava olaylarının yaşanma olasılığını 40 kat artırdığını ileri sürdü. Ani kuraklık olarak bilinen nispeten yeni bir aşırı hava olayı, İspanya’daki orman yangınlarında kendini hissettirdi.

Yeni bir aşırı hava olayı: Ani kuraklık

Bu yoğun ve hızla gelişen kurak hava dönemleri, buharlaşma-terleme olarak bilinen fiziksel bir süreç tarafından yönlendiriliyor. Buharlaşma yoluyla gerçekleşen terlemede, aşırı sıcak ile yağış eksikliğinin bir araya gelmesiyle atmosferde yoğun buharlaşma meydana geliyor, bitki örtüsü ve otlar kuruyor ve kolayca yanıcı maddeler ortaya çıkıyor.

Ani kuraklıklar, tipik kuraklıkların etkisini göstermesi için gereken aylar hatta yıllar yerine, genellikle beş ila 30 gün arasında birkaç gün içinde meydana gelebiliyor. Hızlı büyümeleri nedeniyle bitkiler ve ekili alanlar üzerinde zararlı etkilere neden olabiliyor.

Ağustos ayında İspanya’nın kuzeybatı bölgesi, özellikle Galiçya, Kastilya ve Leon’da ani kuraklık yaşandı, bu da kuru hava koşullarını daha da kötüleştirdi ve mega yangınların çıkmasına neden oldu.

Tüm AB ülkeleri, yangınla sınandı

Diğer AB ülkelerinin yanı sıra Romanya da bu yaz çıkan orman yangınlarından büyük zarar gördü; şu ana kadar 128 bin hektarlık alan yandı. Bu, ülkenin son yirmi yıldaki ortalamasının beş katı.

AB’nin her yıl yaklaşık 4.000 ila 6.000 ton zeytinyağı üreten Almanya, Slovakya ve Kıbrıs, mevcut verilere göre son 20 yılda en kötü yangın sezonlarını yaşadı.

Yangınların bir çıktısı da hava kirliliği

Orman yangınları, ağaçları ve yaban hayatını yok etmesinin yanı sıra atmosfer kirliliğini de önemli ölçüde artırıyor.

İspanya’da bu yıl yangınlardan kaynaklanan karbondioksit emisyonu 17 milyon tonu aştı ve bu rakam, 2003’ten bu yana ülkede bir yılda gerçekleştirilen tüm karbondioksit emisyonlarını geride bıraktı.

AB genelindeki orman yangınları, bu yıl atmosfere 39 milyon tondan fazla karbondioksit salınımına neden oldu. Bilim insanları, kansere maruz kalmayla ilişkilendirilen PM10 ve PM2.5 partikül madde gibi diğer hava kirleticilerinde de yangınlar nedeniyle rekorların kırıldığı konusunda uyardı.